Begeleiding onder dwang werkt niet
Terwijl de Vlaamse regering onlangs een vernieuwend plan heeft gelanceerd in de strijd tegen dakloosheid, houdt Antwerpen vast aan dure, traditionele privéopvang.Onbegrijpelijk, vindt Koen Hermans.
Koen Hermans
Wie? Projectleider LUCAS en docent Centrum voor Sociologisch Onderzoek (KU Leuven)
Wat? Antwerpen kiest voor een daklozenbeleid dat zijn beste tijd heeft gehad.
Er is de afgelopen maanden al heel wat inkt gevloeid over de ‘tendering’ of vermarkting van de daklozenzorg in Antwerpen. Er was het dossier over het inloopcentrum ‘De Vaart’, dat eerst werd ingetrokken vanwege procedurekwesties, en nu alsnog wordt toegekend aan G4S. Vreemd, want in een ander juryrapport over woonbegeleiding aan dak- en thuislozen, dat over Kadans Wonen, luidde de kritiek dat G4S onvoldoende vertrouwd is met de doelgroep.
Ondertussen is ook het juryrapport uitgelekt voor de tender ‘Zorghostel’. Ook die wordt toegekend aan G4S, dat een samenwerking is aangegaan met de recent opgerichte cbva ‘De Wooncompanie’. Het is de tweede keer dat deze tender werd uitgeschreven, nadat hij eerst wteruggeroepen vanwege mogelijke juridische problemen. Bij de eerste tender was er wel een juryrapport en opvallend was toen dat het CAW Antwerpen in poleposition lag om de tender ‘Zorghostel’ binnen te halen. De andere speler heeft dus van de juridische onzekerheid gebruikgemaakt om een nieuw partnerschap aan te gaan en een nieuw dossier in te dienen. De uitbating van het zorghostel werd op 30 maart door de OCMW-Raad toegekend aan G4S en de Wooncompagnie.
Opgedrongen hulp
De toekenning van de uitbating van het zorghostel aan G4S roept vragen op. In de oproep wordt het zorghostel omschreven als een ‘innovatieve woonvorm’ voor dak- en thuislozen met een ernstige verslaving en/of ernstige psychiatrische problemen. Er is dag en nacht permanentie, wie er woont of er wordt opgenomen, hoeft niet af te kicken, maar krijgt wel begeleiding aangeboden of opgedrongen (het onderscheid is verre van duidelijk in de oproep). Het doel van die begeleiding is het druggebruik af te bouwen. De kostprijs voor de uitbating van zo’n zorghostel is enorm: ongeveer 900.000 euro op jaarbasis, voor maar twintig bedden.
De nieuwe aanpak werkt voor negentig procent van de daklozen. Antwerpen kiest een model dat daar haaks op staat
De keuze voor zo’n zorghostel is opvallend. We zien in heel Europa immers een nieuwe aanpak van de strijd tegen dakloosheid. Het centrale idee van housing first, het nieuwe model dat opgang maakt, is dat de belangrijkste oplossing voor dakloosheid een zelfstandige woonst is (of in sommige landen een groepswoonst). Bovendien wordt die woonst losgekoppeld van de begeleiding en behandeling. Dit betekent dat de dakloze zelf mag kiezen welk soort begeleiding hij wenst. Mogelijk klinkt dat een buitenstaander vreemd in de oren, wetende dat de doelgroep bestaat uit mensen met een verslaving of psychiatrische problemen.
Toch blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat deze benadering voor 80 tot 90 procent van de daklozen werkt, zelfs voor diegenen onder hen met een complexe problematiek. Telkens opnieuw wordt aangetoond dat ook deze groep in staat is om zijn woonst te behouden en zijn verslaving beter onder controle te krijgen. Daarbij primeert harm reduction (grotere problemen voorkomen) op het afkicken onder drang en dwang. Deze methodiek is niet alleen doeltreffend, maar ook goedkoper. De return is veel groter dan bij een zorghostel.
Nieuwe strategie
Zo’n zorghostel staat dus haaks op ‘housing first’, net omdat dit model veel meer uitgaat van begeleiding onder dwang, omdat het recht op een eigen woonst niet gerealiseerd is, omdat de kostprijs de pan uit rijst en omdat er nauwelijks wetenschappelijk onderzoek voorhanden is dat de doeltreffendheid aantoont.
In heel Europa zijn de experts erg kritisch over de zin van zo’n traditioneel opvangmodel, tenzij het wordt ingezet voor de tien tot twintig procent van de daklozen die niet slaagt in housing first. Maar het onderzoek toont net aan dat je die uitkomst niet kunt voorspellen. Dus best eerst ‘housing first’ en dan pas een zorghostel. En niet andersom.
De keuze voor een zorghostel is des te vreemder als je weet dat de Vlaamse regering net voor de kerstvakantie een nieuwe strategie lanceerde in de strijd tegen dak- en thuisloosheid. De ministers Liesbeth Homans en Jo Vandeurzen kiezen met dat plan resoluut voor de nieuwe aanpak: het recht op wonen voor dak- en thuislozen garanderen, de residentiële opvang tot een minimum herleiden, multidisciplinaire teams oprichten die hulp aan huis verlenen.
Antwerpen kiest dus voor een aanpak die haaks staat op het pas gelanceerde Vlaamse plan, dat voortbouwt op de wetenschappelijke evidentie die voorhanden is. Met het jaarlijkse bedrag van 900.000 euro zou de stad Antwerpen dak- en thuisloosheid ten gronde kunnen aanpakken als ze resoluut koos voor een woongerichte aanpak, en niet voor een behandelingsgerichte aanpak.
consequent.blog 