Vandaag in de krant De Standaard (1 oktober 2018): de resultaten van een doctoraatsonderzoek van Yana Jaspers (VUB) over het effect van celstraf op jongeren die omwille van de ernst van de gepleegde feiten “uit handen waren gegeven” door de jeugdrechter. Detentie heeft de zaken alleen maar verergerd, zo concludeert Jaspers.
‘Ik ben na vijf jaar vrijgekomen, ik was 18 toen ik binnenging, dat heeft mijn leven gebroken. Toen ik uit de gevangenis kwam, had ik nog hetzelfde karakter als ervoor. De mensen evolueren, maar ik ben blijven stilstaan, de anderen hebben gewerkt, wij hebben veel tijd verloren. Automatisch, je wil snel geld verdienen, dus begin je in de drugs, of ga je stelen.’ (Yusef)
Yusef is een van de 210 minderjarigen die tussen 1999 en 2001 uit handen werden gegeven; ze werden met andere woorden als volwassenen berecht omdat de rechter oordeelde dat de feiten die ze gepleegd hadden, te ernstig waren. Criminologe Yana Jaspers (VUB) ging voor haar doctoraat na wat er van hen geworden is.
Het plaatje is niet rooskleurig. Bijna alle jongeren liepen daarna tussen de 1 en 33 nieuwe veroordelingen op, gemiddeld 9 per persoon. In 2014 bleek de helft in de drie jaar daarvoor nog veroordeeld te zijn. In één op de vijf gevallen ging het om verkeersgerelateerde feiten, in één op de drie om diefstal. Maar vaak maakte geweld deel uit van de feiten.
Door de uithandengeving kreeg 17 procent een effectieve gevangenisstraf, de meesten hadden wel 15 dagen in voorhechtenis gezeten. Maar in 2016 had bijna iedereen er een celstraf op zitten en zat één op vier van de jongeren die ooit uit handen waren gegeven, nog altijd in de gevangenis, een derde was net vrijgelaten. De jongeren van toen, die nu gemiddeld 33 jaar zijn, zaten drie tot zes keer in de gevangenis.
Geen verantwoordelijkheid
Door diepte-interviews met zeventien van deze jongvolwassenen wilde Jaspers een antwoord krijgen op de vraag wat de impact van de uithandengeving was. ‘Het strafrechtelijke doel is om de jongeren voor hun verantwoordelijkheid te plaatsen, maar in de gevangenis hebben ze net geen verantwoordelijkheid en nauwelijks beslissingsmacht. Ze hebben zo weinig kansen op autonomie en ontwikkeling dat ze er niet in slagen om zich te integreren in de samenleving als ze buiten komen’, zegt Jaspers.
‘Dan ben ik uit handen gegeven en ik heb hier pakt een jaar of twee gezeten en dan ja dan ben ik agressief geworden. Na een jaar of twee gevangenis tussen vier muren, ge zit opgesloten zoals een sardien in een bliksje, ge kunt niet links of niet rechts gaan en ge moet altijd toestemming vragen van een cipier’, getuigt Malik.
‘Dat vijftien jaar later nog altijd zoveel van deze mensen in de gevangenis zitten is een bewijs dat deze jongeren in het detentiesysteem zijn blijven vastzitten’, zegt Jaspers. ’En dat uithandengeving dus niet het beoogde effect heeft, namelijk dat jongeren stoppen met misdrijven plegen. Integendeel, het heeft de zaken alleen maar verergerd. Jeugdrecht is nu een Vlaamse materie geworden, de wet is wel wat aangepast, maar uithandengeving is nog altijd mogelijk. Als je het resultaat van mijn onderzoek bekijkt, roept dat toch vragen op. Wat wil men hiermee eigenlijk bereiken?’
consequent.blog 