CONSEQUENT – het netwerk van vrije wilsceptici – organiseert op geregelde tijdstippen activiteiten over thema’s die nauw verbonden zijn met het al dan niet bestaan van de vrije wil en de gevolgen die dit heeft voor maatschappij en individu, zoals discussienamiddagen, lezingen, conferenties, boekvoorstellingen, etc.
De volgende activiteiten hebben binnenkort plaats op:
Zondag 1 mei om 14u in Facultaire Raadzaal, Faculteit Recht en Criminologie, Volderstraat 3, Gent.
Jurriën Hamer over de vrije wil
De Nederlandse filosoof en jurist Jurriën Hamer publiceerde dit jaar Waarom schurken pech hebben en helden geluk. Een nieuwe filosofie van de vrije wil (De Bezige Bij, 2021). Dit boek is een frisse aanval op het concept ‘vrije wil’ en de gevolgen die het geloof erin met zich meebrengt. We nodigden hem uit voor een lezing en een nagesprek. Hamer promoveerde aan de universiteit van Utrecht en deed onderzoek aan de London School of Economics. Waarom schurken pech hebben en helden geluk is zijn debuut.
Inschrijven kan op: https://eventmanager.ugent.be/lezinghamereenmei
Voorbije activiteiten:
Zondag 26 september 2021 om 10u in Facultaire Raadzaal, Faculteit Recht en Criminologie, Volderstraat 3, Gent.
Café Matinée over ‘Wat heet pech’
‘Pech’ en ‘geluk’ zijn basisbegrippen voor de vrije wilscepticus. De titel van het recente boek van Jurriën Hamer luidt Waarom schurken pech hebben en helden geluk (2021). Wanneer vrije wil niet bestaat, beïnvloedt dit onze kijk op controle. ‘Pech’ en ‘geluk’ komen in de plaats van ‘keuzevrijheid’ en ‘eigen schuld’. Door pech kan je schurken niets verwijten en door geluk hebben helden geen verdienste aan hun prestaties.
Maar wat betekenen ‘pech’ of ‘geluk’ nu precies? Waar liggen de grenzen tussen onverdiend geluk en bewonderingswaardige kunde, tussen vergeefbare pech en zelfgezocht falen? In zijn prikkelende boek The myth of luck. Philosophy, fate, and fortune (2020) geeft de Amerikaanse filosoof Steven Hales een pessimistisch antwoord. Pech of geluk kun je niet met een theorie vangen. De buitengrenzen van pech en geluk zijn te willekeurig. Hales noemt ‘pech’ een cognitieve illusie die in werkelijkheid niet bestaat. ‘Pech’ en ‘geluk’ horen thuis op de historische afvalberg van onwetenschappelijke begrippen, te vergelijken met ‘ether’, ‘levenskracht’, ‘flogiston’, ‘heks’. Er is bijgevolg niets dat met de begrippen ‘pech’ en ‘geluk’ in de werkelijkheid correspondeert.
Heeft Hales gelijk, dan belandt de vrije wilscepticus in een vreemde situatie. Enerzijds hecht hij veel belang aan deze begrippen. Het rijk van de pech of het geluk is veel groter dan gedacht. “Luck swallows everything “, zo dacht Galen Strawson. Anderzijds zou dit pech-imperialisme een pyrrhusoverwinning zijn want dit rijk zou in werkelijkheid niet bestaan. Het zou een onbestaande planeet of een leeg universum zijn. Hoe geraakt de vrije wilscepticus uit deze patstelling?
In onze vierde Café Matinée ontsluiten we dit thema. We geven de contouren van dit debat en verbinden dit debat met de discussie over de vrije wil en de gevolgen die dit heeft. Jan Verplaetse geeft een uitgebreide inleiding, Giesje Wouters geeft haar visie en Luc Decleir modereert de gefaseerde discussie. Andere intermezzo’s worden nog voorbereid. Een inleidende tekst wordt aan elke deelnemer bezorgd die inschreef.
Inschrijven (tot 30 personen) kan via de volgende link:
https://eventmanager.ugent.be/cafematineepechconsequent
We verzekeren een Covid-veilige omgeving. Mondmaskers en gel zijn aanwezig. Bijzondere maatregelen worden, indien nodig, ruime tijd op voorhand gecommuniceerd aan wie inschreef. De UGENT gaf zijn goedkeuring aan dit event.
Zondag 30 mei 2021 van 10u tot 12u (online – link wordt nog bekend gemaakt)
Rudi D’hooge (KUL) over de neurobiologie van het bewustzijn
Ons bewustzijn blijft één van de grootste raadsels. Een bevredigende verklaring heeft neurobiologie nog steeds niet voor de oorsprong, functie en werking van dit bijzondere vermogen. Dualistische filosofen zijn niet verbaasd. De geest kan je nooit tot louter materie herleiden. Computers, hoe super ook, zullen altijd eerste-persoonservaringen ontberen. Net als een echte vrije wil, want beide mysteries horen samen. Bewuste en vrije beslissingen komen niet voort uit onbewuste neuronen die natuurkundige wetten volgen, zo stellen de believers in een vrije wil. Vrije wilsceptici twijfelen er niet aan dat wetenschap vroeg of laat de ‘code van het bewustzijn’ kraakt. Hoe ver staat het nu met deze ambitie, gezien de enorme vooruitgang die het neurobiologische onderzoek de afgelopen decennia boekte? We vroegen het aan Rudi D’hooge, hoogleraar biologische psychologie (KUL) en auteur van ‘Neuro. Het zenuwstelsel en de relatie tussen hersenen en gedrag’ (Pelckmans, 2018).
Zondag 13 december 2020 van 10u tot 12u (online – link wordt nog bekend gemaakt)
Christophe Busch over de oorsprong van collectief geweld.
Inleiding door Jan Verplaetse – Nagesprek onder leiding van Hans De Waele
Weinig experts hebben een scherper beeld van processen die leiden tot collectief geweld dan Christophe Busch, bezieler van Dossinkazerne en momenteel directeur van het Hannah Arendt Instituut. Als geen ander kent deze criminoloog de oorzaken waardoor mensen vijanden van elkaar worden en zich ook zo gedragen. Tevens zijn de mythes die na elke destructieve afloop ontstaan hem overbekend. “Alleen monsters konden zoiets doen” of “Nooit zou ik in staat zijn tot het plegen van dergelijke gruwel”. Busch weet dat het kwaad in elk van ons zit en beseft dat we niet vrij zijn om over deze processen en oorzaken te beslissen. Dit brengt ons bij twee moeilijke vragen. Eén: wat kan men doen om herhaling van collectief geweld af te wenden of te stoppen? Twee: is het wel gepast om de betrokkenen na afloop in te delen in schuldige daders en onschuldige slachtoffers, en zo niet: wat is het alternatief om met dat gewelddadige verleden in het reine te komen? We vroegen de spreker om die processen en oorzaken toe te lichten, in te gaan op tegenstrategieën en hoe je intellectueel eerlijk kunt omgaan met dat beladen erfgoed zonder schuld en boete.
Na inschrijving (zie link hieronder) en betaling van 5 euro op rekeningnummer Jan Verplaetse (BE09 800 2239903 57 met vermelding ‘Busch’) voor 7 december sturen we de link naar het onlineplatform van deze activiteit.
https://eventmanager.ugent.be/consequentlezingbuschdertiendecember
Zondag 13 september 2020 in Filmplateau, Sint-Hubertusstraat 8 (zijstraat Volderstraat) in Gent van 10u tot 12u30.
Jean Paul Van Bendegem over toeval
Toeval lijkt nauw verweven met het ongeloof in de vrije wil. Niemand heeft schuld of verdienste aan brute pech of gelukkig toeval. Die conclusie omarmt het vrije wilscepticisme graag. Alleen kan toeval ook een reden zijn om in vrije wil te geloven. Toeval maakt dat je anders kon kiezen. Maar wat is toeval nu eigenlijk? En wat is de band met filosofische begrippen zoals determinisme en indeterminisme? We vroegen het aan de overbekende logicus en filosoof Jean Paul Van Bendegem die het ons allemaal voorbeeldig en speels uitlegt en met ons in discussie gaat.
Donderdag 5 december 2019 om 20u in zaal Ned Kahn – New Zebra – Zebrastraat 32:
Pim Haselager over vrije wil en artificiële intelligentie
Dinsdag 24 september 2019 om 20u in zaal Ned Kahn – New Zebra – Zebrastraat 32:
Het grote onvrije brein-debat: Steven Laureys versus Dirk De Ridder
“Is de vrije wil een illusie? Persoonlijk vind ik die gedachte heel moeilijk te aanvaarden”, zo noteerde Steven Laureys in zijn Ons briljante brein. “Dan kun je criminelen als Kim De Gelder of Marc Dutroux niet opsluiten.” Dirk De Ridder, neurochirurg, ervaart die moeilijkheid en vrees niet. Hij weet zelfs welke hersengebieden die misleidende illusie voeden. Meer tegengesteld kunnen opinies van wetenschappers over een belangrijk topic niet zijn. Hoogtijd voor een debat tussen deze twee Vlaamse neurogiganten.
Steven Laureys is een wereldvermaard Vlaams coma-onderzoeker die verbonden is aan de Universiteit van Luik. Hij is auteur van Ons briljante brein en van Het no-nonsense meditatieboek waarin hij pleit voor een nuchtere kijk op deze traditionele ontspanningstechniek.
Dirk De Ridder is Vlaanderens meest omstreden neurochirurg, gespecialiseerd in fantoompijn en oorsuizingen, en oprichter van BRAI3N, een centrum voor hersenaandoening. Hij werkt in Nieuw-Zeeland waar hij onlangs een prestigieuze medaille voor zijn wetenschappelijk werk ontving.
Moderator: Luc De Cleir (bemiddelaar en gedelegeerd bestuurder bij de nieuwssite Apache)
Dit debat is een initiatief van de vrije wilsceptische denktank Consequent (www.consequent.blog) in samenwerking met Breinwijzer (www.breinwijzer.be).
Inschrijvingen kan via www.breinwijzer.be
Zondag 5 mei 2019 van 10u tot 12u30
Café Matinée III: Hoe solidair is het vrije wilscepticisme?
De derde editie van onze Café Matinée heeft als onvermijdelijke thema: ongelijkheid en verdienste. Als onze wil niet vrij is en geen enkel verwijt ons treft voor betreurenswaardige daden, dan hebben we ook geen verdienste aan lovenswaardige feiten, zoals een succesvolle carrière, een waargemaakte droom, een bovenmenselijke inspanning, een briljante ingeving. Heb je hier geen verdienste aan, dan verdien je de ongelijkheden die eruit voorspruiten zoals hoger inkomen en aanzien ook niet. Vrije wilscepticisme veegt de vloer aan met de borstkloppers die hun betere maatschappelijke positie wijten aan capaciteiten die hen toevallig in de schoot geworpen zijn en ontmaskert de meritocratische mythe van rechtvaardige ongelijkheid. In deze Café Matinée bediscussiëren we speels, interactief en multimediaal de premissen van deze vrije wilsceptische conclusie (“wat betekent verdienste eigenlijk?”), als ook haar gevolgen op het vlak van herverdeling (“is progressieve belasting onvermijdelijk?”). Dit alles terug aan de hand van korte interventies, beeldfragmenten en gemodereerd door Luc De Cleir.
Plaats: Facultaire Raadzaal, Faculteit Recht en Criminologie, Volderstraat 3, Gent.
Zaterdag 27 april 2019 van 13u tot 17u
CONSEQUENT bezoekt de Kazerne Dossin (Mechelen)
Op zaterdag 27 april trekt CONSEQUENT naar Mechelen. We laten ons met een gids rondleiden doorheen het indrukwekkende Holocaustmuseum en luisteren daarna naar een made-to-measure lezing van Jan Maes. We sluiten de namiddag af met een borrel en een babbel. Hieronder vind je meer info over lezing en inschrijving. Inschrijven kan tot 17 april. We mikken op maximum 30 deelnemers.
Programma
13u – rondleiding door Museum
14u30 – made-to-measure Lezing Jan Maes: Bepaald door het Lot. Laat de Holocaust een vrije wilsceptisch perspectief toe?
17u – discussie en borrel
Lezing Jan Maes
Jan Maes, historicus en godsdienstwetenschapper, deed onderzoek naar de Shoah of Holocaust in België en ontdekte een informeel netwerk van protestanten in het Antwerpse en het Leuvense die Joden redden. Twee van deze redders kregen, als gevolg van dit onderzoek, de eretitel ‘Rechtvaardigen onder Volkeren’. De Hongaarse schrijver Imre Kertesz, auteur van de beroemde Holocaust-roman Onbepaald door het lot (1992), zou van mening geweest zijn dat hun vrije wil hen toeliet te doen waar andere niet toe in staat waren. Causale ketens beperkten hun levensreddende gedrag niet.
Tegelijk werkte Maes aan zijn masterproef in de godsdienstwetenschappen. De titel van dit proefschrift luidde: Neurologie en moreel gedrag: over determinisme en vrije wil (2007). Maes kwam tot de conclusie dat het brein en moreel gedrag onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Moreel gedrag is alleen mogelijk door breinprocessen die zo niet deterministisch, dan toch causaal werken. Van een vrije wil lijkt er geen sprake in een causaal gesloten wereld, noch voor moreel laakbare, noch voor prijzenwaardige handelingen.
Hoe kan je beide mens- en wereldbeelden combineren? Hoe kan je intellectuele schizofrenie vermijden? Kan een integere historicus, moraalwetenschapper, leraar, gids, ouder of mens zeggen of schrijven dat de daders, slachtoffers en omstanders tijdens de Shoah geen vrije wil hadden? Dit zijn de authentieke vragen waarmee Jan Maes worstelt. In zijn lezing voor Consequent brengt hij persoonlijke antwoorden en wetenschappelijke inzichten samen. Wat zijn de meest plausibele verklaringen waarom mensen hun eigen leven riskeren om andere mensen te redden en welke houding neem je best aan tegenover die lovenswaardige daden, wanneer je twijfelt aan het bestaan van de vrije wil?
Jan Maes (°1962) is historicus en godsdienstwetenschapper, godsdienstleraar, gids in de Kazerne Dossin en wetenschappelijk medewerker aan de Stichting voor de eigentijdse Herinnering/Fondation de la Mémoire Contemporaine. Hij was enkele jaren lid van SKEPP. Hij werkt sinds 2017 aan een doctoraat in de religiestudie (KU Leuven) met als titel: Rien ne va plus! Een historische reconstructie en analyse van risicovolle keuzes op leven en dood van Joodse slachtoffers en hun confessionele en niet-confessionele redders op basis van naoorlogse strafdossiers van leden bij de Sipo-SD van Brussel en Antwerpen.
zondag 31 maart 2019 van 10u tot 12u30:
Zonder vrije wil = zonder moraal?
Op 24 maart 2015 stuurde copiloot Andreas Lubitz het A320-toestel van Germanwings richting de Franse Alpen. Samen met hem lieten 149 mensen het leven. Tot grote woede van de nabestaanden blijft vader Lubitz volhouden dat zijn zoon niet schuldig of verantwoordelijk is voor zijn zelfmoordactie.
Vrije wilsceptici hebben begrip voor deze stelling van vader Lubitz. Zelfs al deed Andreas het wetens en willens, niemand is moreel verantwoordelijk. De reden is bekend: daarvoor heb je een vrije wil nodig en die hebben we niet.
Maar handelde Andreas Lubitz überhaupt moreel verkeerd? Had hij de morele plicht om zijn depressie op een andere manier aan te pakken? Vrije wilsceptici knikken snel bevestigend, maar hebben zij gelijk? Heb je voor moreel handelen ook geen vrije wil nodig? Moeten veronderstelt immers kunnen en omdat Lubitz niet anders kon, had hij ook niet de plicht om zijn toestel veilig aan de grond te zetten. Deed Lubitz, moreel gezien, dan eigenlijk niets verkeerds?
Op zondag 31 maart buigt Consequent zich over dit lawine-argument. Een onbestaande vrije wil sleurt als een lawine alles met zich mee: morele verantwoordelijkheid, schuld, verdienste, maar ook morele plicht en morele oordelen over wat goed en verkeerd is. Of valt die lawine toch te stoppen? Is een vrije wilscepticische kijk op moraal niettemin mogelijk? Met bijdragen van Giesje Wouters, Miriam Van Reijen en Jan Verplaetse. Een introtekst over dit thema vind je via deze [[link]]. Het standpunt van Giesje Wouters via deze [link]. Inschrijven kan je met deze [link].
Plaats: Facultaire Raadzaal, Faculteit Recht en Criminologie, Volderstraat 3, Gent.
zondag 18 november 2018 van 10u tot 12u30:
Het ABC van Vrije Wilscepticisme
CONSEQUENT verwelkomt geregeld nieuwe geïnteresseerde gasten. Een gedegen kennismaking met het vrije wilscepticisme is geen overbodige luxe. Niet alleen voor de nieuwkomers, maar misschien ook voor de “anciens” die het allemaal nog eens helder en logisch uitgelegd willen krijgen. Wat verstaat men onder ‘vrije wil’? Waarom zou ‘vrije wil’ niet bestaan? Wat met schuld, morele verantwoordelijkheid en verdienste? We geven een introductie maar vullen die ook aan met recente inzichten, bevindingen en studies.
zondag 21 oktober 2018 van 10u tot 12u30:
Het andere slachtoffer: de getuigenis van Annemie Van Camp
Vaak wordt beweerd dat vooral slachtoffers om vergelding vragen. De pijn die zij voelen, moeten daders ook voelen. Hun kwaadheid roept om een harde aanpak. Sommigen zijn zelfs van mening dat schuld en morele verantwoordelijkheid hun oorsprong vinden in verplicht respect voor de gevoelens van het slachtoffer. Beweren dat hun pijn pech of onheil is, zou hun waardigheid aantasten. Maar klopt dit wel? Een getuigenis die deze visie aanvecht, is afkomstig van Annemie Van Camp die haar broer een paar jaar terug door moord verloor. Zij zocht niet alleen de moordenaar in de gevangenis op, maar ontwikkelde ook een scherpe analyse van wat het betekent om slachtoffer te zijn en hoe je op een andere manier kunt omgaan met daders van heel ernstige misdrijven. CONSEQUENT leidt de pakkende getuigenis in, geeft duiding bij het verhaal en modereert de discussie achteraf.
Annemie werkte begin dit jaar mee aan een VRT-reportage waarvan je hier een fragment vindt [link].
Lezing Jan Kersschot over non-dualiteit en vrije wil
Non-dualiteit betekent “niet-tweeheid”. De werkelijkheid, die zich als tweevoudig (duaal) aan ons schijnt voor te doen, is in essentie non-duaal. Al de grenzen die we trekken tussen het ene en het andere, tussen verleden en toekomst, tussen ik en de anderen, tussen goed en kwaad, zijn niet zozeer gebaseerd op directe ervaring maar zijn eerder ontstaan door onderlinge afspraak en gewoonte. Omdat we allemaal via taal en opvoeding geprogrammeerd zijn om voornamelijk duaal te denken, worden deze programma’s zelden in vraag gesteld. Eén van die programma’s waar non-dualiteit een vraagteken bij plaatst is het geloof een persoon te zijn met vrije wil.
Dr. Jan Kersschot heeft verschillende boeken over non-dualiteit geschreven. In zijn lezingen nodigt hij de toehoorders uit om samen op een kritische maar onbevangen manier een aantal ideeën die de meeste mensen in onze maatschappij voor waar aannemen, opnieuw onder de loep te nemen.
Café Matinée Wat doe je dan met schuld en verantwoordelijkheid?
Een vervolg op onze succesformule. In Café Matinée onderzoeken we posities en argumenten in het vrije wildebat op een eigenzinnige en interactieve wijze. Thema van deze aflevering: wat met schuld en verantwoordelijkheid als een vrije wil niet bestaat? Een filosoof schetst opnieuw de contouren van de discussie. Voor- en tegenstanders krijgen terug een tribune. Onze vaste moderator, Luc De Cleir, zwengelt het debat aan, maar grijpt even kordaat in wanneer de emoties te hoog oplopen. Iedereen opnieuw welkom in onze filosofische variant van De Zevende Dag!
Lezing van Elizabeth Shaw (School of Law – Aberdeen University) & Robert Blakey (Faculty of Law – Oxford University) over:
Neurobiological Determinism and Intuitions about Retributive Punishment [abstract talk]
Café Matinée. Natuurlijk bestaat de vrije wil (niet)!
Deze Café Matinée onderzoekt posities en argumenten in het vrije wildebat. De vorige edities leerden ons veel, maar over de vrije wil ging het net niet. Vandaar. Dit debat brengen we nu op speelse, beeldrijke en interactieve wijze. Een filosoof schetst de contouren van de discussie in een benzinestation, een middelaar filosofeert over een kaatsende tennisbal en een rechter krijgt jullie stil met het verhaal over zijn zieke grootvader. Voor- en tegenstanders van de vrije wil krijgen een tribune. Onze moderator, Luc De Cleir, zwengelt de discussie aan, maar grijpt kordaat in wanneer de emoties te hoog oplopen. Iedereen welkom in onze filosofische variant van De Zevende Dag!
Lezing van JULES MULDER (Nl): (GEEN) LEVEN MET PEDOFILIE
Het hebben van seksuele verlangens naar kinderen is niet iets waar men voor kiest. Pedofiel zijn betekent een leven lang onthouding, geheimhouding of uitstoting. De maatschappelijke afkeer wijst naar moedwilligheid en slinksheid, terwijl de pedofiel zich slachtoffer voelt van zijn eigen geaardheid. In hoeverre is bij pedofilie en pedoseksueel gedrag sprake van een keuze? Zo nee, wat betekent dat? Zo ja, hoe ver gaat dat? In deze lezing zal het verschijnsel pedofilie besproken worden, de behandeling van pedofielen en de rol van de eigen verantwoordelijkheid daarbij. Ook zal op de maatschappelijke afkeer worden ingegaan en zullen voorstellen voor beïnvloeding aan bod komen.
Jules (J.R.) Mulder (1950) is psycholoog-psychotherapeut en specialist op het gebied van pedofilie. Hij is oprichter van forensische polikliniek de Waag en heeft daar 20 jaar leiding aan gegeven. In 2015 is hij daar met pensioen gegaan. In 2012 was hij initiatiefnemer van Stop it Now!, een preventief programma voor mensen met pedofiele gevoelens en hun families en hij is hier voorzitter van. Hij spreekt in binnen- en buitenland over de behandeling van daders van pedoseksuele delicten. Hij heeft gepubliceerd over pedofilie, huiselijk geweld en ambulante forensische behandeling.
CONFERENCE: JUSTICE WITHOUT RETRIBUTION III (2 & 3 juni 2017)
The conference is the third in a series of conferences organized by the recently developed The Justice Without Retribution Network which brings together world-leading academics (Derk Pereboom, Adrian Raine, Bruce Waller, Thomas Nadelhoffer) and promising early career researchers, from a range of jurisdictions. The main focus of the conference involves original and timely proposals for non-retributive criminal justice, including but not limited to programs focused on rehabilitation and restoration.
BERT LEURIDAN (Universiteit Antwerpen)
Waarom causaliteit een moeras is (21 mei 2017)
De Amerikaanse filosoof Peter van Inwagen schreef ooit: “Causality is a morass in which I for one refuse to set a foot. Or not unless I am pushed.” Vrije wilsceptici kunnen niet anders dan dit avontuur aangaan. Het beginsel van causaliteit – alles heeft een oorzaak – is een veelgehoorde reden om de vrije wil af te wijzen. We doen dit echter met een ervaren gids die dit gevaarlijke terrein als zijn broekzak kent. Zelf is hij een agnost op het vlak van vrije wil, maar over causaliteit heeft hij een heldere visie. De lezing van Bert Leuridan is meteen de kick off activiteit van onze denktank. Na afloop bieden we een drankje aan.
consequent.blog 